Hoe vroeger een melanoom wordt ontdekt, des te beter en makkelijker dit te behandelen is en hoe groter de kans op genezing. De poli Dermatologie in het Centrum voor Vroegdiagnostiek wil deze vorm van huidkanker daarom zo vroeg mogelijk ‘vangen’. “Maar je wil ook niet elke moedervlek nader onderzoeken en onzekerheid veroorzaken die vaak niet nodig is”, zegt dr. Elsemieke Plasmeijer, dermatoloog en vakgroephoofd Dermatologie bij het AVL. “Het gaat om de balans.”
Na haar studie Geneeskunde promoveerde Elsemieke Plasmeijer in Leiden op een onderzoek naar de invloed van het humaan papillomavirus op het ontstaan van huidkanker. Eén van de begeleiders van het onderzoek vroeg haar naar Australië te komen om daar te helpen met onderzoek. Ze woonde er tweemaal een aantal maanden en werd verliefd op het land. Terug in Nederland koos ze voor de specialisatie Dermatologie. Na deze opleiding kreeg ze nogmaals de kans om een tijd in Australië te wonen, deze keer met het hele gezin.
“Ik kon als onderzoeker meewerken aan een nieuw fotosysteem, waarmee je gedetailleerde 3D-beelden van de huid kan maken. We legden vast hoeveel moedervlekken mensen gemiddeld hadden en hoe deze moedervlekken veranderden. Zo willen we ontdekken waarom sommige mensen wel moedervlekken krijgen en andere niet. In Australië kom je snel tot veel data en onderzoeksresultaat, omdat huidkanker daar veel voorkomt.”
Vectra
Terug in Nederland startte Elsemieke na wat omzwervingen op 1 januari 2020 als dermatoloog in het AVL. Op 1 september 2021 werd ze er vakgroephoofd Dermatologie en sinds maart 2022 is Elsemieke betrokken bij de dermatologiepoli in het Centrum voor Vroegdiagnostiek. Hier introduceerde ze het 3D-fotosysteem waarmee ze in Australië heeft gewerkt, de 360WB Vectra. Dit is het eerste 3D-fotosysteem van haar soort in Nederland en een van de weinige in Europa en de wereld.
Vroeg ontdekken
“Het doel van het Centrum voor Vroegdiagnostiek is dat we melanomen in een vroeg stadium ontdekken. Het melanoom is dan minder ver doorgedrongen in de huid en de kans dat het geneest door alleen een stukje huid weg te halen is groot. Als je langer wacht, kunnen uitzaaiingen ontstaan in de lymfleklieren of organen. Daar zijn de laatste tien jaren meer behandelingen voor gekomen, maar deze zijn intensief en belastend voor de patiënt en duur voor de zorg. Het is aantrekkelijk om deze behandeling te voorkomen door er vroeg bij te zijn.”
Patiënten
In het Centrum voor Vroegdiagnostiek komen mensen die een voor melanoom verdachte moedervlek hebben. Elsemieke: “Wij kunnen de verdachte plek meteen weghalen en mensen krijgen binnen een week de uitslag. Als het daadwerkelijk een melanoom is, kunnen ze verder behandeld worden in het AVL. Daarnaast hebben we een groep patiënten met een verhoogd risico op melanoom die voor jaarlijkse controle komen. Dit zijn mensen die veel meer dan vijf bijzondere moedervlekken hebben of meer dan 100 gewone moedervlekken. Of mensen die meer dan drie melanomen hebben gehad of bij wie melanoom in de familie voorkomt. Tijdens de jaarlijkse controle maken we met de Vectra heel scherpe 3D heel precieze foto’s van de moedervlekken. Zo kunnen we zien hoe een moedervlek zich in de loop der jaren ontwikkelt. Als een moedervlek er opvallend uitziet maar jaren zo blijft, hoef je niet te snijden. Dat heeft natuurlijk de voorkeur. Vaak wordt een moedervlek uit angst weggehaald, terwijl het helemaal geen melanoom hoeft te worden. Het gevaar van overdiagnostiek en overbehandeling ligt bij huidkanker op de loer, daarvan zijn we ons bewust.”
Opsporen
Voor huidkanker vindt geen grootschalig bevolkingsonderzoek plaats, zoals bijvoorbeeld voor borstkanker. Elsemieke: “We zoeken in Nederland niet actief naar mensen met een verhoogd risico. Huidkanker komt veel voor, maar niet zoveel dat er bevolkingsonderzoek voor nodig is. Bovendien, een melanoom kan zich uitzaaien maar andere vormen van huidkanker gelukkig een stuk minder vaak. Daarnaast weten we niet hoe groot het risico echt is bij de mensen met een verhoogd risico op melanoom. En misschien zijn er ook wel mensen die een verhoogd risico hebben, waarvan we het nu niet weten. Daar zou ik graag nader onderzoek naar doen.”
Campagnes
Om het bewustzijn te stimuleren, zijn er wel campagnes. “Als er aandacht is voor huidkanker en zelfonderzoek zie je meteen de bezoeken aan de huisarts toenemen”, zegt Elsemieke. “Hierdoor ontdekken we melanomen in een vroeg stadium maar het effect is ook dat een groot aantal mensen zich zorgen maakt, terwijl het vaak niet nodig is. Daar moeten we de balans in zoeken. Je wilt mensen stimuleren om hun huid te bekijken, maar je wil geen onnodige ongerustheid veroorzaken, huisartsen extra belasten en zorgkosten laten oplopen.”
Preventie
Naast vroegdiagnostiek is het belangrijk om in te zetten op preventie. Elsemieke: “Krijg je als kind veel zon en verbrand je vaak, dan heb je later meer kans op een melanoom. Daarom is zonbescherming zo belangrijk. In Nederland kunnen we die boodschap nog veel beter uitdragen op scholen, crèches, sportvelden, noem maar op. Mijn dochter heeft in Australië op school gezeten en daar is insmeren verplicht. Ze hebben regels als ‘No hat, no play’. Iedereen kent het belang.”
Artificial Intelligence
Met de vele foto’s die de Vectra maakt, ontstaat ook een schat aan onderzoeksdata. Deze data kan bijvoorbeeld gebruikt worden om met behulp van Artifical Intelligence tumoren nog beter en sneller automatisch te herkennen. Elsemieke schetst een toekomstbeeld: “In de Centrum voor Vroegdiagnostiek komen mensen met 200 tot 300 moedervlekken, waarvan er 50 er wild uitzien. Het is heel veel werk om al die moedervlekken zorgvuldig te bekijken. Artificial Intelligence kan ons helpen door bijvoorbeeld aan te geven welke plekken het afgelopen jaar niet zijn veranderd en welke wel. Deze selectie zou ons enorm helpen. We kunnen onze tijd en aandacht dan richten op de moedervlekken die moeilijk zijn. Ik verwacht dat Artificial Intelligence mooie toepassingen gaat opleveren om melanoom in een vroeg stadium op te sporen.”
