Centrum voor Vroegdiagnostiek start met biobank

Waarom een biobank?

Het AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek is op 22 augustus 2023 gestart met een biobank. Dat is een verzameling van gegevens en materialen van mensen die bij ons Centrum zijn onderzocht. We vragen toestemming om hun urine, bloed en gegevens te bewaren in een biobank. Deelname is volledig vrijwillig. Deze materialen en gegevens zullen een grote bijdrage leveren aan de verbetering van het eerder opsporen van kanker.

Basis voor onderzoek

Onderzoekers hebben vaak materialen van mensen nodig om wetenschappelijk onderzoek te doen. Met materialen bedoelen we bijvoorbeeld bloed en urine. Voor bepaalde onderzoeken zijn er materialen nodig van héél veel mensen. Het kost enorm veel tijd en moeite om materialen te verzamelen. Ook kan het zijn dat andere onderzoekers dezelfde materialen nodig hebben maar onderzoekers onderling dit niet van elkaar weten. Om het onderzoek beter te faciliteren, hebben we nu een biobank. Materialen zoals bloed en urine worden in buisjes bewaard, in speciale vriezers. Zo zijn ze lang te bewaren.

Wat gebeurt er met materialen?

Onderzoekers die materialen uit de biobank willen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek, moeten hun onderzoeksplan eerst laten goedkeuren door de Institutional Review Board (IRB) van het Antoni van Leeuwenhoek. De IRB is een toetsingscommissie. Zij controleren of de studie zinvol is én of de privacy van de deelnemers goed is gewaarborgd. Onderzoekers moeten bij ieder onderzoek opnieuw een aanvraag indienen bij de IRB. Zonder toestemming mogen ze geen materialen uit de biobank gebruiken.

Op zoek naar biomarkers

Veel onderzoekers willen (nieuwe) biomarkers in lichaamsmaterialen ontdekken. Dit zijn bepaalde stoffen die je verklikkers zou kunnen noemen. Het zijn bijvoorbeeld eiwitten, of speciale stukjes genetisch materiaal (DNA), die alleen aanwezig zijn, of in sterk veranderde hoeveelheid, als signaal van een mogelijke ziekte zoals kanker. Prostaat specifiek antigeen (PSA) is bijvoorbeeld een biomarker. Iedere man heeft het eiwit PSA, maar een verhoogde hoeveelheid kan wijzen op een aandoening aan de prostaat. Een ander voorbeeld is de aanwezigheid van bloed in de ontlasting. Hier wordt de ontlasting bij het bevolkingsonderzoek voor darmkanker op onderzocht. Een verhoogd PSA en bloed in de ontlasting zijn voorbeelden van biomarkers voor kanker. Toch kunnen we daar niet 1:1 op vertrouwen. Van alle mensen met bloed in de ontlasting, heeft maar 1 op de 27 mensen daadwerkelijk darmkanker. Dat is natuurlijk voor de mensen om wie het gaat goed nieuws. Maar onderzoekers zouden willen dat je een nog betere biomarker kunt vinden. Waardoor je heel veel mensen niet hoeft te belasten met een bevolkingsonderzoek. En minder mensen in spanning hoeft te laten zitten. Daarom zijn onderzoekers altijd op zoek naar nieuwere en slimmere biomarkers. Onze biobank helpt hen daarbij.

Wat onze biobank uniek maakt is dat we materialen verzamelen van mensen die niet ziek zijn of een vroeg stadium van kanker hebben. Dit is een aanvulling op de materialen van de bestaande biobank van het Antoni van Leeuwenhoek, en nodig voor het onderzoek dat wij willen doen zodat we kanker in een steeds eerder stadium kunnen ontdekken.

Reactie van AVL op adviesrapport RVS over diagnostiek en screening

Het rapport 'Iedereen bijna ziek' van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) stelt vragen over de toename van medische testen en de risico’s van overdiagnose. Als Antoni van Leeuwenhoek onderschrijven wij het belang van zorgvuldige diagnostiek en meer aandacht voor preventie. Ook delen wij de opvatting dat zomaar iedereen screenen, zonder goede reden, niet wenselijk is. Maar bij kanker kan vroege opsporing juist veel leed voorkomen op voorwaarde dat het gericht en zorgvuldig gedaan wordt.

Jong en darmkanker, het komt steeds vaker voor

In 2023 kregen 12.188 mensen in Nederland de diagnose darmkanker (dikke darm- en endeldarmkanker). Het merendeel van de mensen met de diagnose darmkanker is 50 jaar of ouder. Opvallend is dat het aantal jonge mensen (18-50 jaar) met dikke darmkanker de afgelopen jaren snel toeneemt. Bij jonge mensen wordt niet vanzelfsprekend aan de ziekte gedacht wanneer ze zich met buikklachten bij de huisarts melden. Omdat het vaak langer duurt voordat de correcte diagnose wordt gesteld, en de ziekte bij diagnose vaker in een gevorderd stadium is, lopen ze bovendien een groter risico om aan de ziekte te overlijden. Internist-oncoloog Karen Bolhuis is daarom in het AVL een onderzoek gestart gericht op de vroege opsporing van darmkanker bij jongvolwassenen en de verbetering van zowel de behandeling als de prognose voor deze patiëntengroep.

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen

Prostaatkanker is inmiddels de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. Uit recente cijfers van het IKNL blijkt dat de ziekte bijna even vaak wordt vastgesteld als borstkanker, met ruim 15.000 nieuwe gevallen in 2024. Het aantal mannen met prostaatkanker zal de komende decennia verder stijgen, met name door de toenemende vergrijzing.

Vier nieuwe subsidies voor onderzoek naar vroegdiagnostiek

Vier onderzoeksteams van het AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek kunnen starten met nieuwe onderzoeksprojecten op het gebied van vroege opsporing van kanker. Dit is mogelijk gemaakt door financiële steun van KWF Kankerbestrijding en donaties van het DNA-benefietgala. Deze studies gaan een belangrijke impuls geven aan het vroeger opsporen van kanker.

Informatie over dicht borstklierweefsel en de inzet van een MRI

De afgelopen weken is er veel berichtgeving geweest over het niet inzetten van een MRI bij vrouwen met dicht borstklierweefsel. Vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben een bewezen verhoogd risico op het krijgen van borstkanker. Daarnaast is het bij deze groep lastig om met het huidige screeningsmammogram borstkanker vast te stellen.

Voorlichting over borstkanker bij Stichting Gouden Handen

Onlangs waren onze zorgverleners weer te gast bij Stichting de Gouden Handen in Amsterdam-Zuidoost, dit keer om voorlichting te geven over borstkanker. Kanker is moeilijk bespreekbaar binnen bepaalde culturele gemeenschappen. Stichting Gouden Handen zet zich in voor het vergroten van bewustwording rondom kanker en stimuleert gesprekken over kanker tussen mensen van verschillende culturele achtergronden. Een initiatief dat wij een warm hart toe dragen.

Nieuw: Centrum voor Vroegdiagnostiek uitgebreid met vroegdiagnostiek naar borstkanker

Deze week was de officiële opening van de nieuwe afdeling borstkankerdiagnostiek in het AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek (CVV). Deze uitbreiding is een belangrijke mijlpaal voor de missie van ons Centrum: nieuwe ontwikkelingen in vroege opsporing van kanker te stimuleren en deze zo snel mogelijk implementeren in de praktijk. De officiële opening werd verricht door screeningspatiënt en artiest Aysha de Groot, ook bekend als ‘Meis’. Zij deelde haar aangrijpende ervaringsverhaal met de aanwezigen en zong haar zelfgeschreven lied 'Rond', waarin ze haar persoonlijke strijd tegen kanker deelde.

Donateurs persoonlijk ontvangen in AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek

Onlangs is in het AVL Centrum voor Vroegdiagnostiek een feestelijke bijeenkomst en rondleiding georganiseerd voor donateurs van de AVL Foundation. Deze groep gulle gevers heeft speciaal gedoneerd aan het thema vroege opsporing van kanker, onder meer tijdens een speciaal benefietgala rondom dit thema. De bijeenkomst stond nu, een half jaar later, in het teken van terugkoppeling over de voortgang van de projecten en onderzoeken waaraan zij financieel hebben bijgedragen.